භූගෝලීය දර්ශකය යනු කුමක්ද?

එය භාණ්ඩ සඳහා භාවිතා කරනු ලබන නමක් හෝ ලකුණක් වන අතර භාණ්ඩවල සම්භවය නිශ්චිත ස්ථානයක (රටක් හෝ රටක යම් ස්ථානයක්) ඇති නිසා ඒවායේ විශේෂ තත්ත්වයන්, ආවේණික ලක්ෂණයන් හෝ කීර්තියක් ඇති බව පෙන්නුම් කරයි. (ලංකා‍ තේ, ලංකා කුරුඳු,  ලංකා නිල් මැණික්, නුවරඑළිය තේ, රුහුණේ මී කිරි ආදී)

ආරක්ෂා කළ යුත්තේ ඇයි ?

ඒවා ගුණාත්මකභාවයේ ආවේණික ලක්ෂණ හෝ කීර්තියේ සංකේත වන බැවින් අදාල භාණ්ඩ වාණිජකරණය කිරීමට ඒවා බෙහෙවින් ඉවහල් වේ. ඒවා අවභාවිතය හෝ දුර්නිරූපණය භූගෝලීය දර්ශකයේ හිමිකරුට මෙන්ම පාරිභෝගිකයාට ද අනර්ථකාරී වේ.

වෙළඳ නාමයට සාපේක්ෂව භූගෝලීය දර්ශකය

ලකුණක් යනු වෙනස් ව්‍යවසායන්හි භාණ්ඩ හෝ සේවා වෙන් කොට හඳුනාගැනීමට උපකාර වන සලකුණකි. භූගෝලීය දර්ශකයෙන් යම් නිපැයුමක සම්භවය කිසියම් නිශ්චිත ස්ථානයක බවත් එහි විශේෂ ගුණාංග ගතිලක්ෂණ හා කීර්තිනාමයක් ඇති  බැව් පාරිභෝගිකයන්ට හා වෙළඳුන්ට පෙන්නුම් කර දැනුම් දෙයි.

ආරක්ෂා කරනු ලබනුයේ කෙසේද ?

අදාල ස්ථානයෙන් සැබැවින්ම මූලාරම්භ නොවන භාණ්ඩ සඳහා භූගෝලීයදර්ශක යොදා ගැනීම තහනම් කිරීම මගින් නීතිය  එම දර්ශක ආරක්ෂා කරයි. එසේ යොදාගැනීම අත්හිටුවමින් ඉන්ජන්ෂන් නියෝග නිකුත් කිරීමට අධිකරණයට හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවේදී ලියාපදිංචිය නොමැතිව භූගෝලීය දර්ශක ආරක්ෂා කරනු ලැබේ. අසාධාරණ තරඟකාරිත්වය සහ  සහතික ලකුණු සහ සාමූහික ලකුණු පිළිබඳ නීතිය යටතේ ද භූගෝලීය දර්ශක ආරක්ෂා කළ හැක. භූගෝලීය දර්ශන සම්බන්ධයෙන් දුර්නිරූපණයද වරදක් වන්නේය.

පනතේ සංශෝධනයනට අනුමැතිය ලැබීමෙන් අනතුරුව, ශ්‍රී ලංකාවේ භූගෝලීය දර්ශක විශේෂිතව භූගෝලීයදර්ශක ලෙස ලියාපදිංචි කිරීමට හැකි වන අතර එය 2017 වසරේදී ඇරඹෙනු ඇත.

විදේශයන්හි ආරක්ෂාව

නිශ්චිත රටෙහි ජාතික නීතිය  යටතේ ලෝක වෙළඳ සංවිධානයේ සියලු සාමාජික රටවල ශ්‍රී ලංකාවේ භූගෝලීය දර්ශක ආරක්ෂා කරනු ලැබිය හැක.  (උදා :  ඉන්දියාවේදී භූගෝලීය දර්ශක, භූගෝලීය දර්ශක නීතිය යටතේ ලියාපදිංචි කළ හැකි අතර එක්සත් ජනපදයේදී එය සහතික ලකුණක් ලෙස  ලියාපදිංචි කිරීමට හැකිය.)

කාර්මික සැලසුමක් යනු කුමක්ද ?

යම් භාණ්ඩයක අලංකරණ හෝ සෞන්දර්යාත්මක අංගය එයයි. එහි කිසිදු කෘත්‍යාත්මක ලක්ෂණයක් නොමැත. එය කිසියම් භාණ්ඩයක හැඩය බඳු ත්‍රිමාණ මෝස්තරයක් (සෙල්ලම් බඩුවක, බෝතලයක, ස්වර්ණාභරණයක, පුටුවක් ආදිය සඳහා වූ මෝස්තරයක්) හෝ රටා ‍හෝ රේඛා බඳු ද්විමාන මෝස්තරයක් (සුභ පැතුම් පතක් සඳහා වූ මෝස්තරයක්) විය හැක.

ආරක්ෂා කරනු ලබන සැලසුම්

සැලැස්මක් අලුත් නම් සහ යම් ගර්හනීය සැලසුමකින් සමන්විත නොවේ නම් හෝ සදාචාරයට, මහජන සාමයට හෝ මහජන සම්බන්ධතාවලට පටහැනි නොවේ නම් එවැනි සැලැස්මක් ආරක්ෂා කරනු ලැබේ. අලුත් කාර්මික සැලැස්මක් යන්නෙන් ඒ කාර්මික සැලැස්ම ලියාපදිංචි කිරීම සඳහා ඉල්ලුම් කළ දිනයට පෙර ලෝකයේ කිසිම ස්ථානයකදී මහජනයා වෙත ඉදිරිපත් කරනු නොලැබූ කාර්මික සැලැස්මක් අදහස් වේ.

ඒවා ආරක්ෂා කරනු ලබන්නේ කෙසේද ?

බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයේ ලියාපදිංචි කිරීමෙන් අනතුරුව ඒවා ආරක්ෂා කරනු ලැබේ.  ලියාපදිංචි කළ සැලැස්මක් වසර පහක කාලයක් සඳහා ආරක්ෂා කරනු ලබන අතර, එය වසර පහක් වූ අනුගාමී කාලසීමා දෙකකට අලුත් කරනු ලැබිය හැකිය. D 1 ආකෘතිපත්‍රය භාවිතා කරමින් පිළියෙල කරන ලද අයදුම්පත්‍රයක් අදාළ ගාස්තුව ගෙවා බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයේ ගොනු කළ හැකිය. (රෙගුලාසි බලන්න.)

ID flowchartSinhala

අයිතිවාසිකම්

සැලැස්ම යොදා ගනිමින් භාණ්ඩ සෑදීම, භාවිතා කිරීම, අපනයනය කිරීම හා ආනයනය කිරීම ආදියේ අනන්‍ය අයිතිය සැලැස්මේ හිමියා සතු වේ.

ඒවා ආරක්ෂා කරනු ලබන්නේ ඇයි ?

කාර්මික සැලැස්මක් භාණ්ඩයක් ආකර්ෂණීය හා සිත්ගන්නා සුළු බවට පත් කරන අතර එමගින් වාණිජ වටිනාකම සහ අලෙවි කිරීමේ හැකියාව ඉහළ නංවයි. ආරක්ෂා කිරීම මගින් නිර්මාණකරුට සාධාරණ ලාභයක් සහතික කරන අතර  ආයෝජන ප්‍රවර්ධනය කරයි. කර්මාන්ත, කලා ශිල්පවල සහ හස්ත කර්මාන්තයේ නිර්මාණශීලීත්වය දිරිමත් කිරීම මගින් ඒවා ආර්ථික සංවර්ධනයට දායක වන අතර වාණිජ කටයුතු ව්‍යාප්ත කර වැඩි රැකියා අවස්ථා උත්පාදනය කරයි.

විදේශ ලියාපදිංචිය

ශ්‍රී ලංකාවේ ලියාපදිංචි කරන ලද සැලසුම් ශ්‍රී ලංකාව තුළ පමණක් වලංගු වේ. සැලැස්මේ හිමියා තම ව්‍යාපාර අනෙකුත් රටවලට ව්‍යාප්ත කරන්නේ නම් එකී සැලසුම එම රටවල ද ලියාපදිංචි කිරීම යෝග්‍ය වේ. අදාළ රටවල ජාතික නීතිය යටතේ  අයදුම්කරු ආරක්ෂාව පතන විටදී ඒ එක් එක් රටෙහි අයදුම්පත්‍ර ගොනු කළ යුතුය. කෙසේ වෙතත් එහි සාමාජික රටවල කාර්මික දේපළ ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වන පැරිස් සම්මුතිය යටතේ ප්‍රමුඛතාව සඳහා හිමිකම් පෑමට හැකිය. (ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයේ අයදුම්පත්‍රය ගොනු කළ දින සිට මාස 6 ක් ඇතුළත)

පේටන්ට් බලපත්‍ර  කුමකටද ?

පේටන්ට් බලපත්‍ර නව නිපැයුම් ආරක්ෂා කරන අතර  නව නිපැයුම්කරුවන්ට නව නිපැයුම්වලින් ඇති වන ප්‍රතිලාභ සහතික කර එමගින් නිර්මාණකත්වය සඳහා  දිරිගැන්වීම් ලබා දෙයි. තවදුරටත් නව නිපැයුම් දිරි ගන්වන අතර ආයෝජන ප්‍රවර්ධනය කරයි. මෙය ආර්ථික සහ තාක්ෂණික සංවර්ධනයට අනුබල දෙයි. දැනටමත් ප්‍රදානය කර ඇති පේටන්ට් බලපත්‍ර ලේඛන අලුතින් සොයාගත් තාක්ෂණ විස්තර කරන අතර, විමර්ශනය සඳහා ඕනෑම අයෙකුට ඒවා ලබා ගත හැක.

නව සොයාගැනීම් පිළිබඳව දැනුවත් වීමට, පර්යේෂණ හා සංවර්ධන ක්‍රියාකාරකම් ඉටු කිරීමට හා නව තාක්ෂණවේද භාවිතා කිරීමට අවශ්‍ය පර්යේෂකයන්ට, නව නිපැයුම්කරුවන්ට හා ව්‍යවසායකත්වයන්ට අවශ්‍ය වටිනා තොරතුරු ඒවායේ අන්තර්ගත වේ.

පේටන්ට් බලපත්‍රයක් යනු කුමක්ද ?

පේටන්ට් බලපත්‍රයක් මගින් රජය නව නිපැයුම්කරුට ඒකාධිකාරයක් පිරිනමයි. එනම් පේටන්ට් බලපත්‍රය මගින් එහි ලියාපදිංචිය සඳහා ඉල්ලුම්පත්‍රය ගොනු කළ දින සිට විසි අවුරුද්දක කාල සීමාවක් සඳහා එම නව නිපැයුම සෑදීමෙන් භාවිතා කිරීමෙන් සහ විකිණීමෙන් අන් අය බැහැර කිරීමේ අයිතිය එම හිමිකරු සතු වේ.

පේටන්ට් හිමිකරුට එම පේටන්ට් බලපත්‍රය හිමි තාක්ෂණය භාවිතා කිරීමට, විකිණීමට හෝ බලපත්‍ර මඟින් පවරා දීමට හැකියාව ඇති අතර එමඟින් ආර්ථික ප්‍රතිලාභ අත්කරගත හැකිවේ.

නව නිපැයුමක් යනු කුමක්ද ?

නව නිපැයුමක් යන්නෙන් තාක්ෂණික විද්‍යා ක්ෂේත්‍රයේ නිශ්චිත ගැටලුවක් විසදීමට ව්‍යවහාරයෙහි ලා උපකාර වන, නව නිපැයුම්කරුවකුගේ සංකල්පනාවක් අදහස් වේ.

මෙය නිෂ්පාදිතයක් හෝ ක්‍රියාවලියක් විය හැකිය.

පේටන්ට් බලපත්‍ර ලබා දිය හැක්කේ කවරකටද ?

නව නිපැයුමක්(අ) අලුත් වීම(දැනට පවත්නා දැනුම තුළ නොදක්නා) (ආ) කාර්මික වශයෙන් යොදා ගත හැකි නම් (කෘත්‍යාත්මක සහ සක්‍රිය) (ඇ) නව නිපැයුම්කාරි පියවරයක් තිබේ නම්  (එම අදාළ ක්ෂේත්‍රයේ සාමාන්‍ය නිපුණතාවක් සහිත් අයකුට එම නව නිපැයුම් තුල ඇති තාක්ෂණික ඉදිරි පියවර හෝ වැඩි දියුණු කිරීම නොපෙනීම) එයට පේටන්ට් බලපත්‍රයක් ලබා ගත හැක. වලංගු බලපත්‍රලාභී නව නිපැයුමක් වැඩි දියුණු කිරීමකටද පේටන්ට් බලපත්‍රයක් ප්‍රදානය කළ හැක. නමුත් එය භාවිතයට ගනු ලබන අවස්ථාවේදී පළමු පේටන්ට් බලපත්‍ර හිමියාගේ අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය වීමේ හැකියාවක් පවති.  එබැවින් භාවිතයට පෙර පළමු පේටන්ට් බලපත්‍ර හිමියා සමග සාකච්ඡා කිරිම යෝග්‍ය වේ.

පේටන්ට් බලපත්‍රයක් ප්‍රදානය කරන්නේ කෙසේද ?

නියමිත පී 1  ආකෘති පත්‍රය භාවිතා කරමින් බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයට අයදුම්පත්‍රයක් යොමු කළ හැක.  (රෙගුලාසි බලන්න) හිමිකම් පෑම සහ නියමිත ගාස්තුව සමගින් නව නිපැයුම පැහැදිලිව හා මුළුමනින්ම විස්තර කරන ලේඛනයක් අයදුම්පත්‍රය සමග ඉදිරිපත් කළ යුතුය. (රෙගුලාසි බලන්න) අන්තර්ජාතික සෝදිසි අධිකාරියක් විසින් පිලියෙල කරන ලද සෝදිසි වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කිරීම හෝ  විකල්පයක් වශයෙන් අයදුම්පත්‍රය සෝදිසි වාර්තාවන් සදහා දේශීය පරීක්ෂකවරයෙකු වෙත යොමු කරන ලෙස බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයෙන් ඉල්ලීමක් කිරීමට අයදුම්කරුට හැක.

අයදුම්පත්‍රය බුද්ධිමය දේපළ පනතේ අවශ්‍යතා සපුරන්නේදැයි බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලය විමර්ශනය කරනු ඇත. සෝදිසි වාර්තාව සමඟ අදාළ විධිමත් අවශ්‍යතා සපුරාලනු ලබන්නේ නම් පේටන්ට් බලපත්‍රය ප්‍රදානය කරනු ඇත. පේටන්ට් බලපත්‍රය ලබාදීමට පෙර නව නිපැයුම ප්‍රකාශයට පත් කරනු ඇත. (ජාත්‍යන්තර වර්ගයේ සෝදිසි වාර්තාවක් නොමැති විටදී)

patent flowchartSinhala

අලුත් කිරීම

ගොනු කළ දිනයේ සිට වසර 20 ක කාලයක් සදහා පේටන්ට් බලපත්‍රයක් වලංගු වේ. ගාස්තුවක් ගෙවීම මගින් ප්‍රදානය කළ දිනයේ සිට දෙවන වසර ඉකුත් වන දින සිට පේටන්ට් බලපත්‍රය වාර්ෂිකව අලුත් කර ගත යුතුය.(ගාස්තු ව්‍යුහය සඳහා රෙගුලාසි බලන්න)

පේටන්ට් බලපත්‍රයක් ලබා දිය නොහැක්කේ කවරකට ද?

  • අනාවරණය කර ගැනීම්‍, විද්‍යාත්මක සිද්ධාන්ත සහ ගණිත ක්‍රම
  • ශාක, සතුන්, ජාන සුසංයෝගී ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්  නොවන වෙනත් ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් සහ ජීව විද්‍යාත්මක සහ ක්ෂුද්‍ර ජීව විද්‍යාත්මක ක්‍රියාවලියක් නොවන ශාක සහ සතුන් නිෂ්පාදනය සදහා වන අවශ්‍යයෙන්ම ජීව විද්‍යාත්මක ක්‍රියාවලියක්
  • ව්‍යාපාර කටයුතු කිරීම, හුදු මනෝමය ක්‍රියා කිරිම හෝ ක්‍රීඩා කිරිම සදහා වූ යෝජනා ක්‍රම, රීති හෝ ක්‍රම
  • ශල්‍යකර්ම මගින් හෝ චිකිත්සාව මගින් මනුෂ්‍ය  හෝ සත්ව ශරීරයට ප්‍රතිකාර කිරීමේ ක්‍රම සහ මනුෂ්‍ය හෝ සත්ව සිරුරුවල සිදු කෙරෙන රෝග විනිශ්චය කිරීමෙහිලා ව්‍යවහාරික ක්‍රම
  • මහජන සාමය, සදාචාරය ආරක්ෂා කිරිම මානව සත්ව හෝ ශාක ජීවිත හෝ සෞඛ්‍යය ආරක්ෂා කිරිම හෝ පරිසරයට බරපතල හානි සිදුවීම වළක්වා ලීමට අවශ්‍ය නව නිපැයුම්

විදේශවලදී නව නිපැයුම් ආරක්ෂා කර ගන්නේ කෙසේද ?

පේටන්ට් බලපත්‍රයක් වලංගු වන්නේ එය පිරිනමන ලද රටේදී පමණි. කාර්මික දේපළ ආරක්ෂා කිරීම සදහා වන  පැරිස් සම්මුතියේ ශ්‍රි ලංකාව සාමාජිකයෙකු බැවින්, අදාළ රටේ ජාතික නීතිය යටතේ, පැරිස් සම්මුතියේ ඕනැම සාමාජික රටකදී තම නව නිපැයුම් සදහා ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට පේටන්ට් බලපත්‍ර ලබා ගත හැක.  ලෝකයේ සෑම රටක්ම පාහේ මෙම සම්මුතියේ සාමාජිකයෝ වෙති. තම සාමාජික රටවල එම සම්මුතියේ කාර්මික දේපළ ආරක්ෂා කිරීම සදහා වන පැරිස්  සම්මුතිය යටතේ අයදුම්කරුට ප්‍රමුඛතාව සදහා හිමිකම් ඉල්ලා සිටීමට හැකි අතර, එයින් අදහස් වනුයේ වෙනත් සාමාජික රාජ්‍යයන්හි සිදු කරන තදනන්තර ගොනුකිරිම් වලදී පළමු ගොනු කිරීම් දිනයේ සිට බලපැවැත්වෙන සේ හිමිකම් ඉල්ලා සිටීමට හැකිවීමයි.

ජිනීවාහි පිහිටි ලෝක බුද්ධිමය දේපළ සංවිධානය විසින් පරිපාලනය කරනු ලබන පේටන්ට් සහයෝගිතා ගිවිසුම (PCT) යටතේ අයදුම් කිරීමට සියලු ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට සහ ශ්‍රී ලාංකික පුරවැසියන්ට හැක. ලෝක බුද්ධිමය දේපළ සංවිධානයට තනි අයදුම්පත්‍රයක් ගොනු කිරීම මගින් ඔබට රටවල් ගණනාවක (පේටන්ට් සහයෝගිතා ගිවිසුමේ සාමාජික රටවල) පේටන්ට් බලපත්‍ර සදහා අයදුම් කළ හැක. ජාතික අයදුම්පත්‍ර ගොනු කිරිමට අයදුම්කරු අදහස් කරන රටවල් පේටන්ට් සහයෝගිතා ගිවිසුම් අයදුම්පත්‍රයේ නමෝද්දිෂ්ට කළ යුතය. පේටන්ට් සහයෝගිතා ගිවිසුම් අයදුම්පත්‍රය රටවල් ගණනාවක අයදුම්පත්‍ර කිහිපයක් ගොනු කරනවාට වඩා සරල පටිපාටියකි. පේටන්ට් සහයෝගිතා ගිවිසුම් අයදුම් පත්‍රයෙහි නමෝද්දිෂ්ට රටවල ගොනු කරනු ලැබු ජාතික අයදුම් පත්‍රයක බලපෑමම ඇත. (වැඩි විස්තර සදහා www.wipo.int වෙත පිවිසෙන්න.)

වෙළෙඳ ලකුණක් යනු කුමක්ද ?

ලකුණක් -  වෙළෙඳ ලකුණක් හෝ සේවා ලකුණක් යන්නෙන් එක් ව්‍යවසායක භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක්, වෙනත් ව්‍යවසායන්ගේ භාණ්ඩ හෝ සේවාවන්ගෙන් වෙන් කර දැක්වීම පිණිස උපයෝගී කරගනු ලබන යම් දෘශ්‍යමාන ලාංඡනයක් අදහස් වේ. වෙළෙඳ ලකුණක් භාණ්ඩ හා අදාල වන අතර සේවා ලකුණක් සේවාවන්ට අදාල වේ. ඊට අමතරව තවත් ලකුණු වර්ග දෙකක් තිබේ. එනම් සහතික ලකුණු හා සාමූහික ලකුණු වශයෙනි. සහතික ලකුණු යනු අනෙක් අයට  ලකුණක් භාවිතා කිරීම සදහා අවසර දෙන එම ලකුණුයේ හිමිකරුවා විසින් සහතික කරන ලද පරිදි භාණ්ඩ හො සේවාවන්හි නිශ්චිත ප්‍රමිතිය සපුරාලන ලකුණක් වේ.  සාමූහික ලකුණක් යනු ලියාපදිංචි හිමියාගේ පාලනය යටතේ ලකුණුය පාවිච්චි කරන විවිධ ව්‍යවසායන්ගේ භාණ්ඩවල සම්භවය හෝ වෙන යම් පොදු ආවේණික ලක්ෂණයක් වෙන් කොට දැක්වීමෙහිලා උපයෝගී වන්නා වූ යම් දෘශ්‍යමාන ලාංඡනයක් වේ.

වෙළෙඳ ලකුණක් සමන්විත වන්නේ කවරකින්ද ?

ලකුණක්, වචනයක් / වචන, සංකේතයක් / සංකේත, උපක්‍රමයක් / උපක්‍රම, අකුරු, අංක, ලකුණු, වාසගම් හෝ භූගෝලීය ලකුණුය, භාණ්ඩ හෝ බදුන් ආදියේ වර්ණ සහ හැඩතල වල සංයෝජනයක් හෝ සැකසුමක් ආදියෙන් සමන්විත විය හැකිය.  දෘශ්‍යමාන වෙළෙඳ ලකුණක් සැම විටම එක් ව්‍යවසායක භාණ්ඩ හෝ සේවා, වෙනත් ව්‍යවසායක භාණ්ඩ හෝ සේවාවලින්  වෙන් කර දැක්විය යුතුය. (එය ආවේණික විය යුතුය)

වෙළෙඳ ලකුණක කර්තව්‍ය

  • ලකුණු හිමිකරුගේ භාණ්ඩ හෝ සේවා අන් අයගේ භාණ්ඩ හෝ සේවාවලින් වෙන් කොට හදුනා ගැනීම
  • භාණ්ඩ හෝ සේවාවන්හි මුලාශ්‍රය දැක්විම
  • හිමිකරුවකුගේ භාණ්ඩ හෝ සේවා ප්‍රත්‍යෙක කිරීම
  • හිමිකරුට පාරිභෝගිකයන් කරා ළගා වීමට හැකියාව ඇති කිරීම
  • පාරිභෝගිකයන්ට වෙළද පොලේදී  තේරීමක් ලබා දීමට උපකාර කිරීම, ආදී කර්තව්‍ය කිහිපයක් ඊට ඇත.

ලියාපදිංචි කළ හා ලියාපදිංචි නොකල වෙළෙඳ ලකුණු

ලියාපදිංචි කළ වෙළෙඳ ලකුණක් යනු නීතිය යටතේ සහ ජාතික බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයේ ලියාපදිංචි කරන ලද ලකුණකි. ලියාපදිංචියක් නොකර වුවද  ඔබට වෙළෙඳ ලකුණක් භාවිතා කළ හැක.  ලියාපදිංචි නොකළ වෙළෙඳ ලකුණක් කූට නිදේශනයෙන් අසාධාරණ තරගකාරිත්වය නීතිය හෝ පොදු නීතිය යටතේ ආරක්ෂා කරනු ලැබිය හැකිය.

ලියාපදිංචි කළ යුත්තේ ඇයි ?

ඔබේ වෙළෙඳ ලකුණ ලියාපදිංචි කරන ලෙස ඔබට තරයේ ම නිර්දේශ කරනු ලැබේ. ලකුණක් ලියාපදිංචි කිරීම, එහි  හිමිකරුට එය උපයෝජනය කිරීමට, පාවා දීමට සහ බලපත්‍ර දීමට පරම අයිතිය ලබා දෙයි. සිවිල් අධිකරණය හෝ අපරාධ අධිකරණය හෝ අධිකරණ දෙකම හරහා ඔබට පහසුවෙන් හා සඵලව මෙම අයිතිවාසිකම් බලාත්මක කළ හැක. අන් අය ඔබගේ ලකුණ හෝ රවටනා සුළු අන්දමින් ඔබේ ලකුණට සමාන ලකුණක් භාවිතා කිරීමෙන් වළක්වාලීමට ඔබට හැකිය. හානි සදහා වන්දි ඉල්ලා සිටීමට ද ඔබට හිමිකම ඇත.

ලියාපදිංචි කළ හැකි ලකුණු

2003 අංක 36 දරන බුද්ධිමය දේපළ පනතේ 103 සහ 104 වගන්ති යටතේ ආවේශ්‍ය කළ නොහැකි නොවිය යුතු ලකුණු ලියාපදිංචි කිරීමට හැකිය. ලකුණක් ආවේශ්‍ය කල නොහැකි වනුයේ, උදාහරණයක් ලෙස භාණ්ඩ හෝ සේවා විස්තර වීම, ඔබේ භාණ්ඩ හෝ ‍සේවා අනෙක් ව්‍යවසායකයන්ගේ භාණ්ඩවලින් හෝ සේවාවලින් වෙන් කොට හඳුනාගත නොහැකි වීම හෝ එය දැනට ලියාපදිංචි කර ඇති හෝ ප්‍රකට වෙනත් ලකුණට රැවටෙන සුළු ආකාරයෙන් (නොමඟ යැවෙන සුළු) සමාන වීම වැනි හේතු වේ.

ලියාපදිංචි කිරීමේ පරිපාටියේ ගැලුම් සටහන

trademark-flowchart-Sinhala

ලියාපදිංචි වන්නේ කෙසේද ?

MI  ආකෘතිපත්‍රය භාවිතා කරමින් අයදුම්පත්‍රය සකස් කරන්න. අයදුම්පත්‍රය සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීම පියවර කිහිපයකින් සිදු කෙරෙනු ඇත නිල අවශ්‍යතා හා අනුකූල වවන්නේද යන්න හා පනතේ 103 සහ 104 වගන්ති යටතේ ආවේශ්‍ය කළ නොහැකිද යන්න සොයා බැලීම සඳහා ලකුණු පරීක්ෂා කරනු ලැබේ. බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලය විසින් එය ප්‍රතික්ෂේප කළහොත් ඒ තීරණයට එරෙහිව කරුණු දැක්වීමට හෝ ප්‍රතික්ෂේප කළ දිනයේ සිට මාසයක් ඇතුළත විභාගයක් ඉල්ලා සිටීමට ඔබට හැක. එය තවදුරටත් ප්‍රතික්ෂේප කළහොත්, ඔබට අධිකරණය හමුවේ එම තීරණය අභියෝගයට ලක් කිරීමට හැක. (වාණිජ මහාධිකරණය)

ගැසට් පත්‍රයේ පළකිරීම සඳහා ලකුණ පළමුව පිළිගනු ලැබේ. පළකිරීමෙන් පසුව විරෝධතා දැක්වීම සඳහා මහජනයාට මාස 3 ක කාලයක් ලබා දෙනු ලැබේ. යම් විරෝධතාවයක් වේ නම් බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලය එහි පිටපතක් අයදුම්කරු වෙත යවනු ලැබේ. විරෝධතාවය සඳහා වූ හේතුවලට එරෙහිව අයදුම්කරු සිය නිරීක්ෂණ ඉදිරිපත් කිරීම අවශ්‍ය වේ. ඉන් අනතුරුව අවශ්‍ය නම්, අයදුම්කරුගේ සහ විරෝධතාකරුගේ සහභාගිත්වය ඇතිව විරෝධතාවය පිළිබඳ විමර්ශනයක් සිදු කරනු ලැබේ. විමර්ශනයෙන් පසුව ලකුණු පිළිගනු ලැබිය හැක. නැතහොත් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබිය හැක. එය ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබුවහොත්, අයදුම්කරුට එම තීරණය අධිකරණයේදී අභියෝගයට ලක් කළ හැක. එය පිළිගනු ලැබුවහොත්, ලියාපදිංචි කිරීමේ ගාස්තුව ගෙවීමෙන් පසුව ලියාපදිංචි කිරීම සිදු කරනු ඇත. (කරුණාකර පනතේ V වන කොටස  සහ  පනත යටතේ සාදා ඇති රෙගුලාසි බලන්න.)

ලියාපදිංචි විය හැක්කේ කාටද ?

ඕනෑම තැනැත්තෙකු හෝ සංස්ථාගත කළ හෝ නොකළ හෝ පුද්ගල මණ්ඩලයක් [තනි පුද්ගලයෙකු (පුද්ගලයින්), සමාගමක්, හවුල් ව්‍යාපාරයක්, සංගමයක් ආදී වශයෙන්]

ගාස්තු

කරුණාකර ගාස්තු උපලේඛනය බලන්න.

වලංගු කාලසීමාව සහ අලුත් කිරීම

ලියාපදිංචිය, ඉල්ලුම්පත්‍ර දිනයේ සිට වසර 10ක කාලසීමාවක් සඳහා වලංගු වන අතර  අදාළ ගාස්තුව ගෙවීමෙන් තවත් වසර 10ක කාලසීමාවක් සඳහා අලුත් කළ හැක. ගාස්තු සඳහා කරුණාකර ගාස්තු උපලේඛනයන බලන්න.

විදේශයන්හිදී ආරක්ෂාව

ශ්‍රී ලංකාවේ ලියාපදිංචි කරන ලද ලකුණු වලංගු වන්නේ ශ්‍රී ලංකාව තුළ පමණි. අයදුම්කරු වෙනත් රටවලත් ව්‍යාපාර කරන්නේ නම් ලකුණු එම රටවලද  ලියාපදිංචි කිරීම යෝග්‍ය වේ.  අදාල රටවල ජාතික නීතිය යටතේ අයදුම්කරු ආරක්ෂාව  පතන විටදී ඒ එක් එක් රටෙහිදී අයදුම්පත්‍ර ගොනු කළ යුතුය. (අයදුම්කරු ලකුණ ලියාපදිංචි කිරීමට අදහස් කරන සියලු රටවල් නම් කරමින් අයදුම්කරුට එක් ජාත්‍යන්තර අයදුම්පත්‍රයක් ඉදිරිපත් කළ හැකි මැඩ්රිඩ් ක්‍රමවේදයේ ශ්‍රී ලංකාව සාමාජිකයෙකු නොවේ.) එසේවුවද, කාර්මික දේපළ ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වන පැරිස් සම්මුතියේ සාමාජික රටවලදී ඔබට ප්‍රමුඛතාවය ඉල්ලා සිටිය හැක. (ශ්‍රී ලංකාව තුල අයදුම්පත්‍රය ගොනු කළ දින සිට මාස 06ක් ඇතුළතදී)

ව්‍යාපාර නාම

තැනැත්තකු තම ව්‍යාපාරය සිදු කරනුයේ යම් නාමයක් යටතේ ද, ඒ නාමය ව්‍යාපාර නාමය වේ. (අයදුම්කරුගේ  නම, හවුල් ව්‍යාපාරයේ නම ආදිය). බුද්ධිමය දේපළ පනත යටතේ ව්‍යාපාර නාම ආරක්ෂා කළ හැක. කෙසේ වෙතත්, එය ලියාපදිංචි කළ හැක්කේ ලකුණක් ලෙස පමණි. එබැවින් ව්‍යාපාර නාමය ලකුණක් ලෙස ලියාපදිංචි කිරීම උචිත වේ.

ලියාපදිංචි අනුයෝජිතයෝ

අයදුම්කරු වෙනුවෙන් ඉල්ලුම්පත්‍ර හෝ ලියාපදිංචි ලකුණු සම්බන්ධ ක්‍රියාකිරීමට හැකියාව ඇති සහ පේටන්ට් හෝ කාර්මික සැලසුම් වැනි වෙනත් ඕනෑම ඉල්ලුම්පත්‍රයක් සම්බන්දවත් ක්‍රියාකල හැකි ලියාපදිංචි බුද්ධිමය දේපළ අනුයෝජිතයෝ සිටිති.
(අනුයෝජිතයන්ගේ ලැයිස්තුව බලන්න)

බුද්ධිමය දේපළ යනු කුමක්ද ?

බුද්ධිමය දේපළ යන්නෙන් අදහස් වනුයේ මිනිසෙකු තම බුද්ධිය මෙහෙයවා කරනු ලබන නිර්මාණයන්ගෙන් මතුවන අයිතිවාසිකම් වේ.

  • නවකථා, කවි සහ නාට්‍ය, චිත්‍රපටි, සංගීතමය නිර්මාණ, පරිගණක වැඩසටහන්, දත්ත සමුදා, සිතුවම්, චිත්‍ර, ඡායාරූප සහ මූර්ති සහ වාස්තු විද්‍යාත්මක සැලසුම් වැනි ශාස්ත්‍රීය සහ කලාත්මක කෘති;
  • ප්‍රසාංගික කලාකරුවන්ගේ ඉදිරිපත් කිරීම්, ‍ශාබිදික පටිගත කිරීම් හෝ තැටිගත කිරීම් සහ විකාශන‍;
  • නව නිපැයුම්;
  • කාර්මික සැලසුම්;
  • වෙළඳ ලකුණු, සේවා සලකුණු, වාණිජ නම් සහ තනතුරු නාම;
  • අසාධාරණ තරඟයට එරෙහිව ආරක්ෂාව සහ
  • සංයුක්ත පරිපථවල පිරිසැලසුම් නිර්මාණ, නව ශාක ප්‍රභේද (ශාක අභිජනනකරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම්), භූගෝලීය දර්ශක සහ වෙළඳ රහස් ඇතුළුව හෙළිදරව් නොකළ තොරතුරුද ඇතුලත් කාර්මික, විද්‍යාත්මක, ශාස්ත්‍රීය හා කලා ක්ෂේත්‍රවල බුද්ධිමය කටයුතු ආශ්‍රිතව ඇතිවන සියලුම අයිතිවාසිකම් ආදිය මීට ඇතුලත් වේ.

බුද්ධිමය දේපළ සාම්ප්‍රදායිකව කොටස් දෙකකට බෙදේ. (I) නව නිපැයුම් සඳහා පේටන්ට් බලපත්‍ර, වෙළඳ ලකුණු සහ සේවා ලකුණු. කාර්මික සැලසුම් සහ භූගෝලීය දර්ශක අන්තර්ගත කාර්මික දේපළ සහ (II) ශාස්ත්‍රිය හා කලාත්මක කෘති ආවරණය කරන ප්‍රකාශන අයිතිය ප්‍රාසාංගික කලාකරුවන්ගේ, ශාබ්දික පටිගත කිරීම් හෝ තැටිගත කිරීම් නිෂ්පාදකයන්ගේ සහ විකාශන සංවිධානවල අයිතිවාසිකම් සම්බන්ධිත අයිතිවාසිකම් හෝ සමීපස්ථ අයිතිවාසිකම් ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.

බුද්ධිමය දේපළ අයිතිවාසිකම් අනෙකුත් දේපළ අයිතිවාසිකම්වල ගති ලක්ෂණ බෙදා හදා ගනියි. ඒවා හිමිකරගත හැක. අන්සතු කළ හැක. බලපත්‍ර හිමිකරගත හැක. පේටන්ට් බලපත්‍රයක, වෙළඳ ලකුණක හෝ ප්‍රකාශන අයිතියක නිර්මාපකයාට හෝ හිමිකරුවාට ඔහුගේ හෝ ඇයගේම වූ නිර්මාණාත්මක කාර්යයක ප්‍රතිලාභ ලැබීමට එමඟින් ඉඩ ලබා දෙයි. බුද්ධිමය දේපළ පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුති ගණනාවකින් මෙම අයිතිවාසිකම්  පිළිගෙන තිබේ.

බුද්ධිමය දේපළ ප්‍රවර්ධනය කර ආරක්ෂා කළ යුත්තේ ඇයි ?

මේ සඳහා ප්‍රබල හේතු කිහිපයක් තිබේ. මානව ශිෂ්ඨාචාරයේ  ප්‍රගතියේ සහ යහපැවැත්මේ පදනම වනුයේ මිනිසාගේ නිර්මාණශීලීත්වය යන්න ඒ අතුරින් ප්‍රමුඛ වේ. නිර්මාණාත්මක ප්‍රයත්න ආරක්ෂා කිරීම තවදුරටත් නිර්මාණ බිහිකිරීම දිරිගන්වයි. ආයෝජන ඉහළ නංවයි. තාක්ෂණ පැවරුම්  උත්තේජනය කරයි. ආර්ථික වර්ධනය වේගවත් කරයි. නව කර්මාන්ත හා රැකියා අවස්ථා නිර්මාණය කරයි. ජීවිතයේ ගුණාත්මකබව සහ ආස්වාදය ඉහළ නංවයි. ඒ අනුව, කාර්යක්ෂම සහ සාධාරණ බුද්ධිමය දේපළ පද්ධතියකට ආර්ථික, තාක්ෂණික, සමාජීය සහ සංස්කෘතික සංවර්ධනයට සඵලව දායක විය හැකිය. බුද්ධිමය දේපළ පද්ධතිය නිිර්මාපකගේ අයිතිවාසිකම් සහ පොදුවේ සමාජයේ අභිලාෂයන් අතර තුලනයක් පවත්වාගැනීමට උත්සාහ දරන අතර, එමගින් සෑම ක්ෂේත්‍රයකම මානව ක්‍රියාකාරකම්හි නිර්මාණශීලීත්වය සැමගේ යහපත සඳහා සාර්ථකව ඉදිරියට යා හැකි පරිසරයක් හඳුන්වා දෙයි.

ජාත්‍යන්තර වශයෙන්

එක්සත් ජාතීන්ගේ පද්ධතියේ විශේෂිත නියෝජිතායතනයක් වන ලෝක බුද්ධිමය දේපළ සංවිධානයට සියලු සාමාජික රටවල බුද්ධිමය දේපළ අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම ප්‍රවර්ධනය පිණිස විධි නියෝග ලැබ තිබේ. මෙම සංවිධානය මඟින් බුද්ධිමය දේපළ සම්බන්ධ ජාත්‍යන්තර සම්මුතීන් 26ක් පරිපාලනය කෙරේ. 2017 ජනවාරි 1 වන දිනට ලෝක බුද්ධිමය දේපළ සංවිධානයේ සාමාජික රටවල් සංඛ්‍යාව 189 කි. එය ස්විට්සර්ලන්තයේ ජිනීවා නුවර පිහිටා ඇති අතර එහි වෙබ් අඩවිය වනුයේ  http://www.wipo.int. වේ.

ඊට අමතරව, යුනෙස්කෝව ( ප්‍රකාශන හිමිකම් පිළිබඳ විශ්ව සම්මුතිය), ලෝක වෙළඳ සංවිධානය (බුද්ධිමය දේපළ අයිතිවාසිකම්වල වෙළඳාම ආශ්‍රිත අංශ පිළිබඳ ගිවිසුම - TRIPS ගිවිසුම) සහ නව ප්‍රභේද ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංගමය (නව ප්‍රභේද ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය) ආදී බුද්ධිමය දේපළ පිළිබඳ ඇතැම් ක්ෂේත්‍රයන් පරිපාලනය කරන අනෙකුත් ජාත්‍යන්තර සංවිධානද තිබේ.

ශ්‍රී ලංකාවෙහි -

ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් බුද්ධිමය දේපළ පද්ධතිය පාලනය කරනු ලබන්නේ විවිධ ආකාරයේ බුද්ධිමය දේපළ අයිතිවාසිකම් සහ ඒවායේ උපාර්ජනය, කළමනාකරණය සහ බලාත්මක කිරීම සඳහා විධිවිධාන සලස්වා ඇති 2003 අංක 36 දරන බුද්ධිමය දේපළ පනත මගිනි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුද්ධිමය දේපළ පරිපාලනය සඳහා වගකිව යුතු එකම රජයේ ආයතනය වනුයේ මෙම නීතිය යටතේ ස්ථාපිත කර ඇති ජාතික බුද්ධිමය දේපළ කාර්යාලයයි.